Agressie en geweld
Burn-outklachten staan al jaren op nummer één als belangrijkste veroorzaker van ziekteverzuim (bron: Arbobalans). Een effectief preventiebeleid is dan ook een belangrijke investering in uw werknemers. Een goede risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) vormt de basis voor een gerichte preventieve aanpak die is afgestemd op de risico’s in uw bedrijf. Zo voorkomt u gezondheidsklachten en blijven medewerkers met plezier hun werk doen.
Wat is psychosociale arbeidsbelasting?
Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) gaat over de risico’s in het werk die direct of indirect stress veroorzaken:
- Werkdruk door structureel niet te kunnen voldoen aan de gestelde eisen zoals werktempo, hoeveelheid, maar ook in ruimere zin een disbalans tussen stressoren en energiebronnen.
- Intern ongewenst gedrag: pesten, discriminatie en (seksuele) intimidatie door leidinggevenden of collega’s.
- Extern ongewenst gedrag: intimidatie, agressie en geweld door externen zoals klanten, patiënten, leerlingen.
De RI&E
Iedere werkgever moet over een actuele risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) beschikken waarin de drie PSA-risico’s en de samenhang ertussen zijn geïnventariseerd. Dit is een vereiste uit de Arbowet. De inventarisatie moet deugdelijk zijn uitgevoerd en bij een gemiddeld tot hoog risico op het gebied van PSA is een verdiepend onderzoek nodig.
Lees hier meer over de RI&E >>
Er zijn diverse indicatoren die erop wijzen dat in een organisatie iets aan de hand kan zijn op het gebied van PSA en er dus verdiepend onderzoek nodig is. Denk aan hoog verzuim, signalen uit een medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) of van een vertrouwenspersoon, onrust en geklaag. Ook zijn er functies en sectoren waarvan bekend is dat de kans op externe agressie groot is, bijvoorbeeld in het onderwijs, de gezondheidszorg en de horeca. Tot slot zijn er groepen met een hoger risico slachtoffer te worden van intern en extern ongewenst gedrag, zoals jonge medewerkers, uitzendkrachten en kwetsbare personen.
Externe expertise voor PSA in de RI&E
De ervaren A&O-deskundigen van PreventPartner kunnen u helpen met een effectieve inventarisatie op alle onderdelen van de RI&E (globale RI&E) of een verdiepende RI&E, specifiek gericht op PSA. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden: wij stemmen dan ook graag met u af welke aanpak bij het bedrijf en de behoeften past, zodat u en uw werknemers zelf goed aan de slag kunnen met de uitkomsten van de RI&E. We maken gebruik van individuele interviews, groepsinterviews en/of vragenlijsten, maar hebben ook goede ervaringen met het werken met spelelementen, waarbij we met een groep gezamenlijk PSA-risico’s inventariseren, een aanpak formuleren en de rapportage opstellen. Kijk hier voor meer informatie over het RI&E-spel.
Heeft u al een goed medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) en/of een goede RI&E, dan kunnen we een verdiepende RI&E-PSA op maat maken.
Meer weten over PSA in de RI&E? Neem dan contact op met onze specialisten van het Expertisecentrum Psychosociale Arbeidsbelasting.
Instrumenten voor vragenlijstonderzoek
Voor het inventariseren van PSA in een organisatie worden vaak vragenlijsten ingezet. Wij gebruiken alleen gevalideerde instrumenten die door de Nederlandse Arbeidsinspectie zijn erkend, zoals de vragenlijst van het Job Demand Resources-model (JDR-model) of de COpenhagen PsychoSOcial Questionnaire (COPSOQ). Deze vragenlijsten staan hoog aangeschreven en zijn uitvoerig methodologisch getest. PreventPartner heeft een aanvulling gemaakt op de COPSOQ om de vragenlijst geschikt te maken voor de RI&E en er een volledige inventarisatie van PSA mee te doen.
De psychosociale veiligheid in een organisatie is zeer bepalend voor een prettige werkomgeving. Hoe veilig voelen medewerkers zich op psychosociaal vlak? Is er ruimte voor fouten, om lastige onderwerpen bespreekbaar te maken en wordt er actie ondernomen indien er toch iets misgaat? Deze quickscan psychosociale (on)veiligheid geeft een eerste beeld.
Geef aan in hoeverre onderstaande stellingen van toepassing zijn.
Kies uit: helemaal oneens, oneens, neutraal, mee eens, helemaal mee eens.
| In dit team | Als teamlid | Als leidinggevende draag ik uit dat |
| Mogen wij fouten maken | Durf ik fouten te maken | Medewerkers fouten mogen maken |
| Bespreken wij lastige kwesties | Durf ik een lastige kwestie te bespreken | We over lastige kwesties praten |
| Staan wij open voor diversiteit | Durf ik te laten zien wie ik ben | We ieders eigenheid respecteren |
| Mogen wij een eigen mening hebben | Durf ik openlijk uit te komen voor mijn eigen mening | Elke mening het waard is om gehoord te worden |
| Kunnen we risico’s nemen | Durf ik een risico te nemen | We van gebaande paden mogen afwijken |
| Geven we complimenten | Durf ik een compliment te geven | We elkaar waarderen en respecteren |
| Hebben we oog voor elkaars talenten | Durf ik te laten zien wat ik kan | We elkaars talenten benutten |
| Vragen we om hulp | Durf ik hulp te vragen | We elkaar helpen |
Heeft u één of meerdere keren de keuze “helemaal oneens” of “oneens” gescoord? Dan is dat een reden om in uw organisatie of team met elkaar in gesprek te gaan over psychosociale veiligheid en het verder onderzoeken.
Onderzoek en advies psychosociale veiligheid
Wilt u de situatie in uw organisatie of afdeling verder onderzoeken? Of zoekt u ondersteuning bij een actief, preventief beleid op het gebied van ongewenste omgangsvormen? Lees dan hier hoe onze ervaren deskundigen kunnen ondersteunen .
Grensoverschrijdend gedrag, ook wel ongewenste omgangsvormen of ongewenst gedrag, is een lastig onderwerp om mee om te gaan in organisaties. Waar ligt de grens? Hoe ga je om met signalen? Bovendien wordt er nogal vaak gedacht dat het ‘bij ons’ niet voorkomt. Toch rapporteert één op de vijf medewerkers intern ongewenst gedrag door collega’s of leidinggevenden (bron: Arbobalans 2020).
Vraagt u zich af of grensoverschrijdend gedrag ook in uw organisatie voorkomt? Een belangrijke vraag, want als werkgever heeft u de verantwoordelijkheid om een veilige werkomgeving te creëren, ook op sociaal vlak. Recente voorbeelden die de media haalden, laten zien dat ongewenste omgangsvormen helaas vaker voorkomen dan we verwachten en ook op plekken waar we dat niet verwachten. Naast vormen van seksuele intimidatie, kan er ook sprake zijn van machtsmisbruik, pestgedrag, agressie en geweld of discriminatie. Heeft u alles geregeld, zodat voor iedereen duidelijk is waar de grens ligt en welk beleid wordt gevoerd als die grenzen worden overschreden?
Bekijk deze quick-scan om inzicht te krijgen in de psychosociale (on)veiligheid in uw organisatie
Psychosociale veiligheid
De ervaren experts van PreventPartner helpen u inzicht te krijgen in de huidige manier van omgaan met elkaar. Als er op dit moment problemen blijken te zijn, wordt daar actie op ondernomen. Daarnaast helpen we bij het opstellen van preventief beleid en het actief uitdragen van dit beleid. Zo waarborgt u de psychosociale veiligheid in de organisatie op een proactieve manier.
Aan de slag met preventiebeleid voor grensoverschrijdend gedrag
PreventPartner kan als onafhankelijke derde helpen om mogelijke problemen boven water te krijgen en om problemen in de toekomst te voorkomen. We helpen met:
- analyseren van de huidige situatie op psychosociaal vlak
- bespreekbaar maken van ongewenste omgangsvormen
- ontwikkelen en implementeren van een beleid sociale veiligheid:
- visie
- gedragsregels
- informele mogelijkheden om klachten te uiten
- onafhankelijke vertrouwenspersoon
- formele klachtenregeling, klachtencommissie, sanctiebeleid
- trainen van leidinggevenden:
- bewustwording
- erkennen en herkennen van de noodzaak en wenselijkheid van een veilig werkklimaat
- stijl van leidinggeven
- signaleren van ongewenst gedrag en de aanpak (training)
- workshop voor medewerkers:
- met elkaar creëren van een gezonde en sociaal veilige werksfeer waarin ruimte is om omgangsvormen met elkaar te bespreken
- het bespreken van normen en waarden en gedragsregels
- inrichten van een lerende organisatie, met een constructief leerklimaat en periodieke evaluatie
Klachten en incidenten grensoverschrijdend gedrag
Als u op dit moment geconfronteerd wordt met klachten of incidenten op het gebied van grensoverschrijdend gedrag kunnen wij hier samen op interveniëren:
- Maatwerkinterventies
- Onderzoek naar aard en omvang
- Teambegeleiding
Aan de slag met ongewenste omgangsvormen?
Zorg voor een sociaal veilige en prettige werksfeer. Neem contact met ons op.
Uit de praktijk
Voorbeeld 1: Aanpak ongewenst gedrag
Bij een team in een distributiecentrum is er sprake van discriminatie en pesten. Dit blijkt onder andere uit de melding van een collega, die inmiddels is uitgevallen. Na initieel onderzoek door de afdeling HR, besluiten zij samen met het afdelingshoofd dat er externe, onafhankelijke expertise nodig is. PreventPartner voert individuele gesprekken met medewerkers van het team. Daaruit wordt duidelijk dat er sprake is van ongewenste patronen in het team: onderling is er veel negatieve dynamiek, er wordt geoordeeld en geroddeld, maar er zijn ook misverstanden die ontstaan door taalverschillen (dialect en buitenlandse talen). Het probleem is dus breed
Lees verder
De aanpak begint met de erkenning van de problematiek, onder andere in een aantal gezamenlijke gesprekken. Op basis van de gegeven voorbeelden in de gesprekken worden gedragsregels opgesteld die zich met name richten op meer onderling respect. De gedragsregels worden in een werkbijeenkomst door het team zelf concreet ingevuld door voorbeelden te geven. Hierdoor ontstaat meer verdieping en wordt helder wat de teamleden verstaan onder iedere regel. Zo is een nieuwe start gemaakt in de teamsamenwerking.
Voorbeeld 2: Inventarisatie en preventief beleid
In een verdiepende RI&E PSA in een groot bedrijf is ongewenst gedrag als verdiepend onderzoek meegenomen. Via vertrouwelijke interviews wordt grensoverschrijdend gedrag bevraagd. Dit varieert van directe vragen over ongewenst gedrag in de werkomgeving tot vragen over factoren waarin ongewenst gedrag ruimte krijgt, zoals de werksfeer. Vanuit de preventieve kant wordt nagegaan of medewerkers op de hoogte zijn van de gedragsregels en de stappen die genomen kunnen worden als er toch een keer iets gebeurt (protocol, vertrouwenspersoon, etc.). Deze RI&E geeft, voor zowel het bedrijf als de medewerkers, een goed inzicht in het risico op ongewenst gedrag, de huidige aanpak en mogelijke verbeteringen.
De aanpak
Als onderdeel van het preventief beleid en vervolg op deze RI&E krijgen de leidinggevenden een training over omgaan met ongewenst gedrag. Hierbij komen zowel vaardigheden als het gebruik van het protocol aan bod. Ook oefenen de leidinggevenden verschillende soorten gesprekken, waaronder preventieve gesprekken en gesprekken met mensen die zich gediscrimineerd of gepest voelen.
Op het 30e congres van de Nederlandse Vereniging van Arbeidshygiënisten hebben leden van PreventPartner diverse presentaties gegeven over: afleiding van grenswaarden, RI&E in spelvorm, stof in spoortunnels, blootstelling aan kwarts bij werkzaamheden van ballast aan het spoor, spellen over beroepsziekten voor het MBO, beheersregime chroom-6 versie 2.0 en statistische analyse van meetresultaten. We vinden het belangrijk dat kennis wordt gedeeld. Onze presentaties zijn binnenkort terug te vinden op de NVVA website. Mocht u meer informatie over deze onderwerpen willen dan kunt u altijd contact met ons opnemen.
Binnen PreventPartner werken meerdere arboprofessionals met ruime ervaring bij hulpverleningsdiensten, waaronder de brandweer, ambulancediensten en kustwacht. Al deze kennis en expertise hebben wij gebundeld in het Expertisecentrum brandweer en hulpverlening, waardoor wij hulpverleningsorganisaties optimaal kunnen adviseren over veilig en gezond werken, het versterken van de veiligheidscultuur en verder ontwikkelen van het risicomanagement.